Guy Gruwez: ‘Laten we nooit vergeten hoe zij voor ons streden’

Elke avond, stipt om 20 uur, weerklinkt onder de Ieperse Menenpoort de Last Post. Een pakkend maar sereen eerbetoon aan de gesneuvelde bevrijders uit de Eerste Wereldoorlog.

Sinds de stichting van Rotary Ieper hebben er steeds meerdere Rotariërs deel uitgemaakt van het bestuur van de Last Post Association (LPA). Onder hen Florimond Vande Voorde (voorzitter 1953-1966) en Albert Boone. Samen met Guy werd in 1953 ook Charles Vermeulen lid van de vereniging. Hij vervulde diverse taken, zoals penningmeester en ondervoorzitter. René Delobel was jarenlang secretaris. Patrick Donck is één van de spilfiguren van het huidige bestuur. Daarnaast is Carl Denys deels verantwoordelijk voor pers en PR én voor de opstelwedstrijd die de LPA elk jaar organiseert voor jongeren.

40 jaar lang was Guy Gruwez (Rotary Ieper) voorzitter van de Last Post Association, de vrijwilligersorganisatie die de ceremonie organiseert. In 2006 gaf hij de fakkel door, maar toch is hij als erevoorzitter nog vaak onder de Menenpoort te vinden.

DAT BLIJKT OOK OP DE AVOND van onze ontmoeting, wanneer ik aanbel bij Guy’s zomerverblijf in Zillebeke. ‘De huidige voorzitter heeft me gevraagd hem vandaag te vervangen bij de ceremonie. We ontvangen een flink aantal delegaties, dus we kunnen maar beter op tijd vertrekken.’

Enkele decennia geleden verzamelden zich op een doordeweekse avond enkele tientallen toeschouwers om getuige te zijn van het bekende klaroensignaal. Vandaag zijn dat er algauw 1.000 tot 1.500. Vooral in de jaren ’80, en zeker na het bezoek van paus Johannes-Paulus II in 1985, ging het bezoekersaantal pijlsnel de hoogte in. ‘Ik schat dat het aantal aanwezigen nu elk jaar schommelt rond de 250.000. Dat aantal zal er de volgende jaren niet op verminderen. Binnenkort zal de Eerste Wereldoorlog een eeuw achter ons liggen, en dat gaat uiteraard gepaard met talrijke herdenkingen.’

De geschiedenis van de Last Post gaat terug tot 1 juli 1928, de twaalfde verjaardag van het begin van de Slag aan de Somme. Toen beslisten enkele Ieperlingen, onder wie Guy’s grootvader, om hiermee hulde te brengen aan de gesneuvelde verdedigers van hun stad en van ons land. Een jaar later werd dit een dagelijkse traditie, het hele jaar door. Alleen tijdens de Tweede Wereldoorlog zwegen de klaroenen. Meer dan 28.500 ceremonies zijn er al achter de rug. De bedoeling is de traditie eeuwig in ere te houden.

KNOWN UNTO GOD

De Last Post is het trompetsignaal dat bij de Britse troepen gespeeld werd ter afsluiting van de dag. Symbolisch wordt het gebruikt als groet aan de gesneuvelden. De Ieperlingen hadden het in 1927 leren kennen bij de inhuldiging van de Menenpoort, die de Britten er hadden opgetrokken als herdenking van de overwinning en als symbolische graftombe voor wie anoniem begraven werd of vermist bleef.

Bijna 55.000 namen staan er in de Menenpoort gebeiteld. Allemaal van Britse onderdanen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid, en van wie nooit meer iets vernomen werd. Ze sneuvelden op de slagvelden rond Ieper en werden nooit teruggevonden of geïdentificeerd. Velen kregen een naamloos graf op een soldatenkerkhof, met als enige vermelding ‘A soldier of the Great War – Known unto God’. De poort bleek zelfs niet groot genoeg voor àlle namen. De vermisten gesneuveld vanaf 16 augustus 1917 – de Slag van Passendale – staan vermeld op de muur rond het Tyne Cot Cemetery. Jaarlijks worden in de velden rond Ieper nog stoffelijke resten teruggevonden van gesneuvelde soldaten. Soms kunnen die zelfs geïdentificeerd worden. Ze worden dan met militaire eer begraven en hun naam wordt verwijderd van de muren.

DISCIPLINE

Wanneer we om tien over zeven bij de Menenpoort aankomen, heeft al een dertigtal belangstellenden postgevat achter de dranghekkens. Zoals elke avond zullen enkele delegaties en privépersonen een krans neerleggen ter nagedachtenis van de gesneuvelden. Vanavond zijn dat onder meer vertegenwoordigers van het Britse Frimley & Camberley Cadet Corps, de Friends of the Somme uit Belfast, enkele Noorse oud-soldaten en een afvaardiging van de 100 km van Ieper.

Bijgestaan door enkele stewards van de Last Post Association wijst Guy iedereen een plaats toe en bepaalt de volgorde voor de kransneerlegging. ‘Af en toe hebben we te maken met fabulatoren die zouden behoren tot verzonnen organisaties en een ereplaats proberen te bemachtigen. Maar meestal verloopt alles vlot en sereen. De legendarische Angelsaksische discipline zal daar zeker niet vreemd aan zijn.’

Enkele minuten voor achten sluit de politie de Menenpoort af voor het verkeer. Onder muzikale begeleiding nemen de eredelegaties hun plaatsen in. Dan wordt het muisstil. Vijf klaroeners, in het uniform van de vrijwillige brandweer, brengen hun instrument aan de lippen en zetten de Last Post in. Het muziekstuk duurt amper anderhalve minuut, maar de intensiteit van het moment doet de lucht haast trillen. Militairen gaan in de houding staan, veel burgers hebben de blik op oneindig. Iedereen is in gedachten bij hen die het leven lieten in Flanders’ Fields.

Als de laatste noot wegdeemstert, stapt Guy naar voren en draagt een fragment voor uit het gedicht ‘For the fallen’ van Laurence Binyon: ‘They shall grow not old, as we that are left grow old / Age shall not weary them, nor the years condemn / At the going down of the sun and in the morning / We shall remember them.’

Dan trekt de kranslegging zich op gang. De typische kransen met stoffen klaprozen zijn gemaakt door ‘disabled’ oud-militairen in Engeland. Per jaar worden daar zo’n 38 miljoen poppies vervaardigd, en 100.000 kransen. Het geeft aan hoezeer The Great War nog gegrift staat in het collectieve geheugen van de Britten, net als in dat van hun bondgenoten (Australiërs, Canadezen, Nieuw-Zeelanders…). ‘Voor hen heeft deze ceremonie een heel andere dimensie dan voor ons Belgen’, zegt Guy.

‘Wij hebben op deze slagvelden veel minder voorvaderen verloren dan zij. Rond Ieper sneuvelden zo’n 250.000 soldaten uit het Britse Imperium, én 80.000 Fransen. Zelfs de jongeren zijn zich daar goed van bewust. Voor Britse schoolkinderen is een bezoek aan de Menenpoort omzeggens een must.’

SYMBOLIEK

Tijdens zijn lange voorzitterschap heeft Guy heel wat personaliteiten ontvangen onder de Menenpoort. Naast paus Johannes-Paulus II verwelkomde hij onder meer George Bush sr., Moeder Teresa, Bob Geldof en verscheidene leden van de Britse en Belgische koninklijke families. Zelf vertegenwoordigde hij de Last Post Association ook op diverse herdenkingen in het buitenland.

Hij werd gelauwerd met verscheidene buitenlandse onderscheidingen. Zo mag hij zich Officer of the Order of the British Empire (OBE) noemen en is hij ook vereremerkt met de Order of Australia, de hoogste onderscheiding die Australië aan niet-inwoners toekent.

De voorbije decennia is de Menenpoort uitgegroeid tot een vredesicoon bij uitstek. ‘De Last Post vormt daarbij een ideaal moment van reflectie over de gesneuvelden, vrede en oorlog. Het is in die zin een perfecte aanvulling bij een bezoek aan het voormalige front’, aldus Guy. ‘Maar voor mij blijft de ceremonie toch in de eerste plaats een eerbetoon aan die duizenden mannen en jongens die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid én het herstel van de vrede. Om Kipling te parafraseren: “opdat we nooit zouden vergeten hoe zij voor ons streden”.

Steven Vermeylen
Bron: Rotary Contact, juli 2011